همدلی چیست؟ تعریف، اهمیت و راهکارهای تقویت همدلی

همدلی یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ارتباطی در روابط انسانی است. همه ما در موقعیت‌های ناراحت‌کننده‌ای قرار می‌گیریم که نیاز داریم با کسی صحبت کنیم تا احساس بهتری داشته باشیم. اما گاهی نه‌تنها آرام نمی‌شویم، بلکه حالمان بدتر می‌شود. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که طرف مقابل فاقد مهارت همدلی است و نمی‌تواند احساسات ما را درک کند. نبود این مهارت، به مرور روابط را سطحی و آسیب‌پذیر می‌کند.

همدلی چیست؟

بسیاری از ما در موقعیت‌های ناراحت‌کننده به دنبال کسی هستیم تا با او صحبت کنیم و آرامش پیدا کنیم. اما گاهی پس از صحبت با دیگران احساس می‌کنیم که طرف مقابل ما را درک نکرده و نه تنها آرام نشده‌ایم، بلکه حالمان بدتر شده است. این مسئله معمولاً به دلیل نبود مهارت همدلی در طرف مقابل رخ می‌دهد که می‌تواند به مرور روابط را تضعیف کند.

کارل راجرز همدلی را چنین تعریف می‌کند: «همدلی یعنی درک دنیای شخصی فرد مقابل، انگار که آن شخص خود شما هستید» — که تاکید ویژه‌ای بر کلمه «انگار» دارد.

همدلی یعنی توانایی فهمیدن و درک احساسات دیگران به گونه‌ای که بتوانیم خود را جای آنها بگذاریم و از زاویه دیدشان به مسائل نگاه کنیم. برای رسیدن به این درک، ابتدا باید خودمان را با تمام نقاط ضعف و قوت بشناسیم و سپس دیگران را با تفاوت‌های فردی‌شان — چه ژنتیکی و چه تربیتی — بپذیریم و به آنها احترام بگذاریم.

مثلاً اگر دوست شما از بی‌توجهی شما ناراحت باشد:

• رفتار غیرهمدلانه: «تو خیلی حساسی.»

• رفتار همدلانه: «می‌فهمم که این موضوع چقدر تو را ناراحت کرده است.»

کاربرد همدلی در زندگی

• همدلی باعث رشد روح و نشانه سلامت روان و ارزش قائل شدن برای خود و دیگران است.

• همدلی از قضاوت‌های نادرست، سرزنش و تعصب جلوگیری می‌کند.

• همدلی روابط اجتماعی را مستحکم‌تر و عمیق‌تر می‌کند.

• همدلی به ما کمک می‌کند افرادی با تجربیات متفاوت را بپذیریم.

وقتی با دوستمان همدلی می‌کنیم، خود را جای او می‌گذاریم و احساساتش را درک می‌کنیم، بدون اینکه درگیر هیجاناتش شویم. این امر ممکن است به یافتن راه‌حل‌های منطقی و مفید کمک کند، چرا که او درگیر هیجان است و نمی‌تواند راه‌حل‌ها را به‌راحتی ببیند.

نشانه‌های عدم همدلی

برخی رفتارها باعث کاهش همدلی و ایجاد حس منفی در طرف مقابل می‌شوند، از جمله:

• تمرکز بیش از حد روی دنیای درونی خود و غفلت از احساسات دیگران.

• انتقاد از رفتار به جای درک احساسات (مثلاً: «کم توجهی به درس‌هایت اشتباه بود»).

• برچسب زدن به دیگران مانند «لجباز» یا «غرغرو».

• نصیحت کردن به جای گوش دادن (مثلاً: «باید بیشتر دقت می‌کردی»).

• بزرگ‌نمایی یا کم‌اهمیت جلوه دادن مشکل.

• مقایسه فرد با دیگران (مثلاً: «دوست من هم همین مشکل را داشت و طلاق گرفت»).

• تعریف بیش از حد یا توهین‌آمیز از توانایی‌های خود.

• چاپلوسی یا تعریف غیرواقعی (مثلاً: «هندوانه زیر بغلش گذاشتن»).

 .

راهکارهای تقویت همدلی

۱٫ درک چارچوب ذهنی دیگران

باید بفهمیم چه چیزهایی برای دیگران مهم است و انتظاراتشان چیست تا بتوانیم ارتباط موثر برقرار کنیم و چارچوب ذهنی خود را به آنها نزدیک کنیم.

۲٫ کنترل احساسات و هیجانات

شناخت و کنترل هیجانات خود، پایه همدلی است. کسی که احساساتش را مدیریت می‌کند، بهتر می‌تواند احساسات دیگران را درک کند و تکیه‌گاه مطمئنی باشد.

۳٫ گوش دادن فعال

با دقت به صحبت‌های دیگران گوش کنیم، بدون انجام کار موازی. نگاه کردن به چهره، تکان دادن سر، استفاده از کلمات تاییدی و پرسیدن سوال، نشان‌دهنده توجه ماست.

۴٫ توجه به احساسات طرف مقابل

پیش از هر واکنشی، سعی کنیم احساسات طرف مقابل را درک کنیم و از خود بپرسیم اگر جای او بودیم چه احساسی داشتیم.

۵٫ استفاده از تکنیک انعکاس احساسات

پس از درک احساسات، آنها را به زبان بیاوریم یا از کلمات طرف مقابل استفاده کنیم تا احساس کند درک شده است. مثلاً: «می‌فهمم که خیلی عصبانی هستی.»

۶٫ توجه به زبان بدن

زبان بدن، حالت چهره، ارتباط چشمی، و لحن صدا کمک می‌کند تا بهتر احساسات واقعی دیگران را درک کنیم، چرا که همه چیز را نمی‌توان با کلام بیان کرد.