انسان ذاتا موجودی متفکر است اما در عصر کنونی که عصر انفجار اطلاعات نیز نامیده می‌شود، ما نیازمند مهارت تفکر نقادانه هستیم تا به وسیله آن بتوانیم با هر یک از موضوعاتی که در زمینه های مختلف کاری، اجتماعی و … روبه رو می‌شویم، با نوعی تفکر تصمیم بگیریم و اطلاعات موجود را، بدون استدلال نپذیریم .

در تفکر نقادانه شخص به دنبال اطلاعات و دلایل درست می‌باشد و از صحت آنها اطمینان حاصل می‌کند تا درنهایت بتواند از آن‌‌ اطلاعات برای تصمیم گیری‌های خود استفاده نماید.

تفکر نقاد به صورت ذاتی در انسان وجود ندارد بلکه این مهارت باید به افراد آموزش داده شود.

تعریف تفکر نقادانه

تفکر نقادانه فرایندی است که به بررسی ارزش ها و صحت اطلاعات می‌پردازد تا آن ارزش ها بدون قضاوت شخصی و دلیل محکم و مشخص پذیرفته نشوند.

این تفکر از نوجوانی آغاز می‌شود ومختص به رفتار و گفتار دیگری نیست بلکه شامل تمامی رفتارها و گفتارهای خود ما نیز می‌شود.

رابرت انیس به عنوان یکی از کسانی که به رشد تفکر انتقادی کمک کرده است می‌‌گوید: ” تفکر انتقادی، تفکری تاملی و  منطقی است که بر تصمیم گرفتن درباره این که چه چیزی را باور کنیم یا انجام دهیم، تمرکز دارد.”

تحقیقات نشان می‌دهد که” میزان خودکشی در دختران ۲۵ ساله بیشتر از دختران ۱۵ ساله است. “

اگر این حرف را بدون آنکه دلیل منطقی آن را بدانیم باور کنیم و هیچ شبهه ای در ذهنمان ایجاد نشود، نشان دهنده این است که ما دارای تفکر انتقادی نیستیم.

اهمیت تفکر انتقادی

• تفکر انتقادی به ما کمک می‌کند تا هر مطلبی را به سادگی باور نکنیم و درباره آن تحقیق کنیم.
• این مهارت به ما کمک می‌کند که به جای پیروی از دیگران، خودمان درست و غلط کارهایمان را تشخیص دهیم.
• استفاده از این مهارت به ما کمک می‌کند که قبل از انجام هر عمل از پیامدهای آن مطلع شویم.
• تفکر نقاد باعث می‌شود تا از میان انبوه اطلاعاتی که به ما می‌‌رسد، اطلاعات درست و غلط را تشخیص دهیم.
• تفکر نقادانه باعث افزایش خلاقیت ما می‌شود.
• تفکر انتقادی ما را یاری می‌کند تا بتوانیم زندگی مان‌را ارزیابی کنیم و در مسیر درست قدم برداریم.
• تفکر انتقادی باعث ایجاد استقلال در گرفتن تصمیمات و بالا رفتن اعتماد به نفس می‌شود.
• تفکر انتقادی به بهتر حل کردن مسائل زندگی کمک می‌کند.

 چگونه تفکر انتقادی را در خود پرورش دهیم؟

1. به اتفاقاتی که در اطرافمان رخ می‌دهد و اطلاعاتی که به دست ما می‌رسد خوب دقت کنیم و هیچ‌گاه سریعاً تصمیم نگیریم.
2. اگر درباره مسائل پیش رو ابهامی وجود داشت، حتما درباره آن سوال کنیم تا مسئله واضح و روشن گردد.
3. باورهای قلبی‌مان را به چالش بکشیم و با دلیل و منطق آنها را بپذیریم.
4. به مسائل از زوایای مختلف بنگریم.
5. برای پاسخ به سوالاتمان از منابع موثق اطلاعات کسب کنیم.
6. نتایج احتمالی سوالات را در کوتاه مدت و بلند مدت، قبل از پیدا کردن پاسخ بررسی کنیم.
7. بر اساس تفکر و بررسی شواهدی که در واقعیت پیدا کرده ایم، تصمیم بگیریم و اقدام مناسب را انجام دهیم.

افراد نقاد چه خصوصیاتی دارند ؟

• افراد نقاد، تفکر فعال دارند یعنی وقتی با یک موقعیت خاص روبه رو می شوند به جمع آوری اطلاعات مختلف می‌پردازند.
• آنها به این نکته آگاه هستند که اطلاعات آنها محدود است و باید بیشتر بدانند.
• افراد نقاد روحیه پرسشگری دارند.
• افراد دارای تفکر نقادانه توانایی روبه شدن با باورها و دیدگاه های منفی را دارند و با تمام دیدگاه ها، منصفانه و بدون قضاوت برخورد می‌کنند.
• این افراد، برخوردار از استقلال فکری هستند.
• ·          این افراد، در تصمیمات خود از منابع مختلف، اطلاعات مناسب درباره موضوع تفکر به دست می‌آورند.
• آنها به راحتی در هنگام مشکلات، فرضیه هایی که از قبل طرح کرده‌اند را نقض کرده و بر اساس آنها تصمیم نمی‌گیرند.
• این افراد، هیچ مطلبی را بدون دلیل قبول نکرده و به راحتی جذب گروه ها و افراد نمی‌شوند.
• افراد نقاد نسبت به مسائل دید وسیع و دقیقی دارند.
• افراد دارای تفکر نقادانه حین توجه به کلیات موضوع، جزئیات را فراموش نمی‌کنند.