مهارت تصمیم گیری
مهارت تصمیم گیری
در این بخش تصمیم گیری را تعریف میکنیم و با هم به بررسی کاربرد و چگونگی افزایش این مهارت ، در زندگی می پردازیم .
تعریف تصمیم گیری
تصمیم گیری عبارت است از انتخاب از بین چند گزینه، یا انتخاب یک راه از میان راههای مختلف. به عبارت دیگر می توان گفت : تصمیم گیری یعنی بررسی راه های موجود و انتخاب بهترین آنها.
همه ما در طول زندگی روزمره تصمیم های زیادی می گیریم، از تصمیم های مهم مانند انتخاب رشته ، شغل و همسر گرفته تا تصمیم های معمولی مانند اینکه کدام ماشین را بخرم یا چند ساعت برای کار اختصاص دهم که بعضی از آنها راحت و بعضی به شدت سخت گرفته می شود و اثرات آن تصمیم در طول زندگی خودش را نشان می دهد. اگر ما بتوانیم بهترین راه ها را در زندگی خود انتخاب کنیم ، کمترین آسیب و بیشترین بازدهی را در زندگی تجربه می کنیم . بنابراین کسب مهارت تصمیم گیری بسیار ضروری و مهم است .
سبک های تصمیم گیری
سبک های تصمیم گیری افراد ، با یکدیگر متفاوت است و هر فردی در شرایط متفاوت از سبک های مختلف استفاده میکند.
هفت سبک متفاوت تصمیم گیری:
بدون تامل ، تکانشی یا شتابزده
مطیعانه
منطقی
هیجانی
شهودی
با شک و تردید
اجتنابی
۱- تصمیم گیری بدون تامل ، تکانشی یا شتابزده:
به تصمیماتی که بدون هیچ تفکر ، تجزیه و تحلیل و بررسی اطلاعات گرفته می شود و معمولاً ناگهانی و بدون دلیل واضح و مشخص است ، تصمیم گیری تکانشی میگویند. معمولاً فردی که به طور ناگهانی و بدون دلیل از کارش انصراف میدهد و یا کسی که حال خوبی ندارد و تصمیم می گیرد که برای بهتر شدن حالش خرید کند تا آنکه متوجه میشود که همه پول خود را صرف خرید کرده است .
بیشتر این نوع تصمیم گیری ها به دلیل کم طاقتی و احساس اینکه نباید دست روی دست گذاشت اتفاق می افتد و معمولاً در تصمیم گیری های بی ارزش زندگی مانند اینکه چه نوشیدنی بخورم از این سبک تصمیم گیری استفاده می شود .
۲- تصمیم گیری مطیعانه
در این سبک تصمیم گیری ، شخص بدون توجه به اهداف و خواسته هایش ، به دنبال برآورده کردن خواسته های دیگران است و به دیگران اجازه میدهد که درباره مسائل زندگیاش تصمیم بگیرند و او هم اطاعت می کند . چنین کسی هیچگاه مسئولیت تصمیم گیری خودش را به عهده نمی گیرد .
گاهی اوقات در ارتباط با دوستان و افراد نزدیک زندگی و برای خوشحال کردن آنها از این تصمیم گیری استفاده میشود.
۳- تصمیم گیری منطقی
در این سبک از تصمیم گیری، فرد اطلاعات لازم را درباره گزینه ها به دست می آورد و بر اساس تفکر منطقی، به بررسی همه جانبه و پیش بینی پیامدهای احتمالی هر گزینه می پردازد و سعی می کند، بهترین گزینه را انتخاب کند و یک تصمیم آگاهانه بگیرد. این نوع تصمیم گیری بهترین و سالم ترین نوع تصمیم گیری است و معمولاً در تصمیمات مهم زندگی از این نوع تصمیم گیری استفاده میشود.
۴- تصمیم گیری هیجانی یا احساسی
در این سبک از تصمیم گیری، فرد بر اساس هیجانات و احساساتش و بدون در نظر گرفتن هیچ دلیل منطقی و آینده نگری تصمیم می گیرد .اکثر افرادی که از این نوع تصمیم گیری استفاده می کنند، معمولاً در جواب علت انجام کار، از جملات دلم می خواهد یا دوست دارم استفاده می کنند .
۵- تصمیم گیری با شک و تردید یا تصمیم گیری وسواسی
این افراد هنگام تصمیم گیری اضطراب بالایی دارند و معمولاً بیش از حد لازم به بررسی گزینه ها و بالا و پایین کردن آنها میپردازند و به علت حساسیت بالا و صرف زمان و انرژی زیاد بعضی از گزینه های مناسب را از دست می دهند و معمولاً بعد از تصمیم گیری پشیمان میشوند .
۶- تصمیم گیری شهودی
در این سبک از تصمیم گیری ذهن به طور ناهشیار، تمامی اطلاعاتی را که درباره موضوع می داند ،کنار هم قرار میدهد و مطابق آنها تصمیم می گیرد و ریشه در درک و برداشت ما از واقعیت موجود دارد. معمولاً در تصمیم گیری های سریع و ساده از این نوع تصمیم گیری استفاده می شود .مثلاً وقتی خطری ما را تهدید می کند، معمولاً ذهن ما با توجه به داده های خود تصمیم سریعی را میگیرد.
۷- تصمیم گیری اجتنابی
بعضی از آدمها وقتی در شرایط تصمیم گیری قرار می گیرند به دلیل عدم اعتماد به نفس و ترس از انتخاب اشتباه از انجام آن فرار می کنند و ترجیح می دهند که آن را به بعد موکول کنند و معمولاً از جمله آن چه پیش آید خوش آید استفاده می کنند.
هر کدام از سبک های تصمیم گیری ، بستگی به موقعیت استفاده از آن یکسری معایب و مزایایی دارد و گاهی اوقات بهتر است به دلیل بیشتر بودن معایب نسبت به مزایا دست به تغییر سبک تصمیم گیری خود بزنیم مثلاً تصمیم گیری احساسی در تربیت کودک باعث ایجاد اخلال در تربیت می شود و بهتر است از سبک تصمیم گیری منطقی استفاده کرد.
همچنین تصمیم های ما تحت تاثیر حالت هیجانی و میزان فشار روانی ما قرار میگیرد ، بنابراین بهتر است در مواقعی که در حالت تعادل روانی قرار داریم درباره مسائل مهم زندگی تصمیم بگیریم.
اگر بخواهیم مهارت تصمیم گیری را در خود تقویت کنیم باید انواع سبک تصمیم گیری ، معایب و مزایای آن را بشناسیم و بدانیم که در موقعیت های مختلف بهتر است از کدام سبک استفاده کنیم .در ابتدا می توانیم به انواع تصمیم گیری که در زندگی داشتیم فکر کنیم و بررسی کنیم که هر کدام از این تصمیم گیری ها چه اثراتی در زندگی ما داشته است تا در قدم های بعدی بتوانیم بهترین سبک را در موقعیت های مختلف انتخاب کنیم.
مراحل تصمیم گیری
بهترین سبک تصمیم گیری ، تصمیم گیری منطقی است و در بیشتر تصمیمات مهم زندگی باید از آن استفاده کرد و انجام آن دارای ۵ مرحله است.
مرحله اول : شناخت دقیق موقعیت
در این مرحله باید به شناخت دقیق موضوع و تبدیل کردن موضوع کلی به موضوع دقیق بپردازیم .مثلاً شرکت کردن در مهمانی یا شرکت نکردن یک موضوع کلی است ، اما موضوعی مثل گروهی از دوستان تصمیم گرفته اند که پنج شنبه شب یک مهمانی مجردی ترتیب دهند و احتمال میرود از نوشیدنی ها و خوردنی های غیر مجاز استفاده کنند ، واضح و دقیق است . در این موقعیت دو گزینه رفتن به مهمانی یا نرفتن به مهمانی وجود دارد که شخص باید تصمیم بگیرد یکی از آنها را انتخاب کند.
مرحله دوم : مرحله جمع آوری اطلاعات
اکنون که موضوع را به طور دقیق مطرح کردیم باید به جمع آوری کامل اطلاعات درباره راه حل ها و گزینههای مختلفی که پیش روی ماست بپردازیم. این مرحله نقش کلیدی در تصمیمات ما دارد و باید زمان کافی را برای آن بگذاریم و می توانیم از مولفه های تفکر نقاد در این مرحله استفاده کنیم.
مرحله سوم :ارزیابی پیامدهای هر کدام از گزینه ها
در این مرحله به پیامد راه حل ها و گزینه ها فکر می کنیم باید مزایا و معایب هر کدام از آنها را بررسی کنیم برای این کار میتوانیم یک جدول دو ستونی بکشیم و معایب و مزایای هر کدام از گزینه ها را نوشته و با یکدیگر مقایسه کنیم.
مرحله چهارم : انتخاب بهترین گزینه
اکنون نوبت به اصلی ترین مرحله در فرایند تصمیم گیری می رسد در این مرحله با توجه به اطلاعات مراحل قبل بهترین گزینه که بیشترین مزایا و کمترین معایب را دارد انتخاب میکنیم و دلایل خود را برای انتخاب آن مشخص میکنیم.
برای انتخاب بهترین راه حل از سه معیار استفاده می کنیم:
الف ) موثر بودن راه حل: یعنی راه حلی را انتخاب میکنیم که بیشترین اثر را داشته باشد و بتواند مشکل را بهتر حل کند.
ب ) عملی بودن راه حل: باید راه حلی انتخاب کنیم که امکان اجرای آن وجود داشته باشد .
ج ) مفید بودن راه حل: ما باید راه حلی را انتخاب کنیم که بازدهی و نتیجه بیشتری داشته باشد و در واقع مفید تر باشد.
مرحله پنجم : ارزیابی نتایج تصمیم گیری
برای ارزیابی تصمیم گرفته شده بعد از مدتی نتایج تصمیم گیری خودمان را بررسی می کنیم . اگر نتیجه به دست آمده ، با نتیجه مورد انتظار هماهنگی داشته باشد ، تصمیم گیری درست انجام شده و پایان می پذیرد اما در صورتی که نتایج به دست آمده با نتایج مورد انتظار هماهنگ نباشد فرد باید به مقدمات تصمیمگیری بازگردد و راه حل دیگری را انتخاب کند.
کلام آخر
برای تصمیم گیری بایستی مهلتی واقعبینانه در نظر بگیرید و احتمال به دست آوردن نتیجه موفقیت آمیز را تخمین بزنید مثلا ۷۰ درصد و سرانجام طبق تصمیم خود عمل کنید .اگر تصمیم شما موفقیت آمیز بود پس بایستی برنامههایی تدوین کنید تا موقعیت مثبت را حفظ کرده و تهدید هایی را که بر سر راه شما وجود دارد برطرف سازید که همه این ها احتیاج به تصمیم گیری دارد و اگر تصمیم شما موفقیت آمیز نبود دوباره به مراحل اولیه تصمیم گیری باز گردید . فراموش نکنید که هیچ تضمینی وجود ندارد که طی کردن درست فرایند تصمیم گیری همیشه به نتیجه مطلوب می رسد زیرا عوامل زیادی در طول زمان در این نتیجه تاثیر گذارند .
ممنون از مقاله مفیدتون . من واقعا در تمام مراحل زندگیم مشکل تصمیم گیری دارم
مقاله کامل و جامعی بود. آشنایی با مراحل مختلف تصمیم گیری و ریسک ها و فرصت هایی که هرتصمیم در اختیارمون میزاره ،خیلی مهمه
مقاله کامل و جامعی بود. آشنایی با مراحل مختلف تصمیم گیری و ریسک ها و فرصت هایی که هرتصمیم در اختیارمون میزاره ،خیلی مهمه
سلام بنظرم اگر این مطالب در غالب ویدیو بو خیلی بهتر بود و متن های طولانی باعث میشه مخاطب حوصلش نگیره بخونه
سلام بنظرم اگر این مطالب در غالب ویدیو بو خیلی بهتر بود و متن های طولانی باعث میشه مخاطب حوصلش نگیره بخونه
عالی بود