مهارت تفکر انتقادی و اهمیت آن در دنیای امروز

در دنیای امروز که از آن به عنوان عصر انفجار اطلاعات یاد می‌شود، انسان بیش از پیش نیازمند مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی است. اگرچه انسان ذاتاً موجودی متفکر است، اما تنها با برخورداری از تفکر نقادانه است که می‌توان اطلاعات را ارزیابی کرد، در مورد آن‌ها تصمیم گرفت و از پذیرش بی‌استدلال آن‌ها خودداری نمود.

تفکر نقادانه چیست؟

در تفکر نقادانه، فرد صرفاً به پذیرش اطلاعات اکتفا نمی‌کند، بلکه به دنبال بررسی صحت و دلایل آن اطلاعات می‌رود. این مهارت به فرد امکان می‌دهد که در شرایط مختلف کاری، اجتماعی و شخصی، تصمیماتی سنجیده و آگاهانه بگیرد.

در حقیقت، تفکر نقادانه به صورت ذاتی در انسان وجود ندارد، بلکه باید به شکل هدفمند آموزش داده شود.

 تعریف تفکر نقادانه

تفکر نقادانه فرایندی است که به بررسی ارزش ها و صحت اطلاعات می‌پردازد تا آن ارزش ها بدون قضاوت شخصی و دلیل محکم و مشخص پذیرفته نشوند.

این تفکر از نوجوانی آغاز می‌شود ومختص به رفتار و گفتار دیگری نیست بلکه شامل تمامی رفتارها و گفتارهای خود ما نیز می‌شود.

رابرت انیس به عنوان یکی از کسانی که به رشد تفکر انتقادی کمک کرده است می‌‌گوید: ” تفکر انتقادی، تفکری تاملی و  منطقی است که بر تصمیم گرفتن درباره این که چه چیزی را باور کنیم یا انجام دهیم، تمرکز دارد.”

تحقیقات نشان می‌دهد که” میزان خودکشی در دختران ۲۵ ساله بیشتر از دختران ۱۵ ساله است. “

اگر این حرف را بدون آنکه دلیل منطقی آن را بدانیم باور کنیم و هیچ شبهه ای در ذهنمان ایجاد نشود، نشان دهنده این است که ما دارای تفکر انتقادی نیستیم.

در تفکر نقادانه شخص به دنبال اطلاعات و دلایل درست می‌باشد و از صحت آنها اطمینان حاصل می‌کند تا درنهایت بتواند از آن‌‌ اطلاعات برای تصمیم گیری‌های خود استفاده نماید.

تفکر نقاد به صورت ذاتی در انسان وجود ندارد بلکه این مهارت باید به افراد آموزش داده شود.

اهمیت تفکر انتقادی

• ما را از پذیرفتن کورکورانه اطلاعات بازمی‌دارد.

• به ما می‌آموزد پیش از پیروی از دیگران، خودمان درست و نادرست را تشخیص دهیم.

• کمک می‌کند پیش از انجام هر عمل، پیامدهای آن را بسنجیم.

• باعث می‌شود بتوانیم اطلاعات صحیح را از نادرست تفکیک کنیم.

• منجر به افزایش خلاقیت و استقلال فکری می‌شود.

• به ارزیابی مسیر زندگی و انتخاب‌های آگاهانه‌تر کمک می‌کند.

• اعتمادبه‌نفس را در تصمیم‌گیری بالا می‌برد.

• به حل مؤثرتر مسائل زندگی منجر می‌شود.

چگونه تفکر انتقادی را در خود پرورش دهیم؟

به اتفاقاتی که در اطرافمان رخ می‌دهد و اطلاعاتی که به دست ما می‌رسد خوب دقت کنیم و هیچ‌گاه سریعاً تصمیم نگیریم.
اگر درباره مسائل پیش رو ابهامی وجود داشت، حتما درباره آن سوال کنیم تا مسئله واضح و روشن گردد.
باورهای قلبی‌مان را به چالش بکشیم و با دلیل و منطق آنها را بپذیریم.
به مسائل از زوایای مختلف بنگریم.
برای پاسخ به سوالاتمان از منابع موثق اطلاعات کسب کنیم.
نتایج احتمالی سوالات را در کوتاه مدت و بلند مدت، قبل از پیدا کردن پاسخ بررسی کنیم.
بر اساس تفکر و بررسی شواهدی که در واقعیت پیدا کرده ایم، تصمیم بگیریم و اقدام مناسب را انجام دهیم.

ویژگی‌های افراد دارای تفکر انتقادی

• ذهنی فعال و کنجکاو دارند و به جمع‌آوری اطلاعات از منابع مختلف می‌پردازند.

• می‌دانند که اطلاعات آن‌ها کامل نیست و همیشه نیاز به یادگیری دارند.

• روحیه پرسشگری دارند.

• توانایی برخورد منصفانه با دیدگاه‌های مخالف را دارند.

• از استقلال فکری برخوردارند.

• پیش از تصمیم‌گیری، اطلاعات را از منابع مختلف بررسی می‌کنند.

• فرضیه‌های نادرست قبلی را به‌راحتی کنار می‌گذارند.

• هیچ مطلبی را بدون دلیل منطقی نمی‌پذیرند و به‌راحتی جذب گروه‌ها و افراد نمی‌شوند.

• دیدی دقیق و گسترده نسبت به مسائل دارند.

• ضمن توجه به کلیات، از جزئیات غافل نمی‌مانند.